2022–2023’te yüzde 5–5,5 patikasında gerçekleşen GSYH büyümesi, 2024 yılında yüzde 3,2’ye zayıfladı. Büyümede yavaşlamanın temel belirleyenleri olarak düşük küresel büyüme ile yurtiçinde uygulanmaya devam eden sıkı para politikası öne çıkıyor.
Türk lirasında reel değerlenme 2024 yılında da devam etti, bunun da etkisiyle Türkiye’nin nominal milli geliri 2024 yılında 1,3 trilyon dolar düzeyine ulaştı. Kişi başına GSYH ise 15 bin doların üzerine çıktı. Öte yandan bu rakam değerlendirilirken küresel enflasyondaki artış da göz önüne alınmalı, nitekim hesaplamalarda ABD TÜFE’si ile arındırıldığında kişi başına gelirin reel olarak arttığı, ancak 2013 zirvesinin halen altında olduğu görülüyor.
Mevcut ekonomi programının etkilerine bağlı olarak geçtiğimiz yıl büyümenin kompozisyonunda 2022–23 dönemine göre iyileşme yaşandı ve iç–dış talep arasında çok daha dengeli bir görünüm söz konusu oldu. 2023’teki sert negatif katkıya karşın 2024 yılında net dış talebin büyümeye katkısı pozitif gerçekleşti. İhracat, özellikle Avrupa’daki zayıflığın etkisiyle yüzde 1’e yakın ılımlı bir artış gösterirken, net dış talep katkısındaki iyileşmede ithalatın zayıflayan yüzde 4,1’lik azalışı daha belirleyici oldu.
İç talebin detaylarına bakıldığında, 2022’de yüzde 19, 2023’te ise yüzde 13,6 düzeylerinde olan yerleşik hanehalklarının tüketim harcamaları artışı, 2024’te sert şekilde yüzde 3,7’ye yavaşladı. Kamunun tüketim harcamaları ise yüzde 1,2 ile son yıllara göre ılımlı bir artış gösterdi. Yatırımlar tarafında makine-teçhizat yatırımları özellikle iki ve üçüncü çeyreklerde, deprem kaynaklı harcamaların desteğiyle toplam yatırımlar 2024’te yüzde 3,9 arttı.
Özetle, dengelenme hedeflerine bağlı olarak özel ve kamu tüketim harcamalarında yavaşlamanın sağlandığı, üretken yatırımların benzer şekilde zayıfladığı, inşaat yatırımlarının ise görece dirençli seyrettiği bir talep kompozisyonu şekillendi. İç talepteki yavaşlamaya bağlı olarak ithalatta sert bir daralma yaşanırken, ihracat ise dünyadaki zayıflık göz önüne alındığında fena sayılmayacak bir performans sergiledi.
TR
